Брисел оди ‘all-in’: Како суперкомпјутерите во Скопје и Белград ќе се борат против одливот на мозоци

Новото оружје на ЕУ на Балканот: „Фабрики за вештачка интелигенција“ во Скопје и Белград за борба против одливот на мозоци и странското влијание

Во она што се смета за еден од најзначајните технолошки и геополитички потези за регионот, Европската Унија ќе отвори две „фабрики за вештачка интелигенција“ на Западен Балкан, со првите центри лоцирани во Скопје и Белград. Најавата, која ја соопшти претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, е многу повеќе од само технолошка инвестиција; таа е стратешки обид на Брисел да го врзе регионот поцврсто за себе, да го сопре катастрофалниот одлив на мозоци и да го намали растечкото влијание на Кина и Русија.

Што се „фабрики за вештачка интелигенција“?

Иако името звучи футуристички, не станува збор за буквални фабрики. Овие центри, или „антени“, се всушност порти за пристап до огромната и скапа инфраструктура на ЕУ за вештачка интелигенција, пред сè до мрежата на европски суперкомпјутери, позната како EuroHPC JU. Досега, пристапот до ваква компјутерска моќ беше незамислив за малите компании, стартапи и универзитети од регионот.

„Ова значи дека вашите компании ќе можат да пристапат до европската инфраструктура за вештачка интелигенција директно тука во регионот“, изјави Фон дер Лајен на форумот во Тирана.

Геополитичката шаховска табла

Овој потег е класичен пример на европска „мека моќ“. Во глобалната технолошка трка помеѓу САД (предводена од приватните гиганти) и Кина (предводена од државата), ЕУ се обидува да создаде свој, трет пат. Со тоа што го вклучува Западен Балкан во својата најнапредна технолошка мрежа, Брисел испраќа јасна порака: иднината на регионот е во Европа, а не во партнерства со други глобални сили.

Иницијативата е и директен одговор на најголемиот проблем на Балканот – масовниот одлив на мозоци. Со создавање на врвни можности за работа и истражување дома, ЕУ се надева дека ќе ги задржи најдобрите и најпаметните млади луѓе во регионот.

Голема победа за Мицкоски и Македонија

За македонската влада, ова е огромна победа. Премиерот Христијан Мицкоски не го криеше својот ентузијазам. „Околу 5 милиони евра кофинансирање, практично нашите експерти, студенти, професионалци ќе можат да ги користат и апсорбираат ресурсите што ги има самата ЕУ“, изјави тој. Центарот ќе биде под надлежност на новото Министерство за дигитална трансформација.

На крајот, ова е можеби најконкретниот и најзначаен чекор на ЕУ кон вистинска интеграција на регионот во последните години. Наместо само политички ветувања, Брисел сега нуди пристап до својата највредна технологија. Дали Балканот ќе знае да ја искористи оваа шанса, останува да се види.