Геополитички покер: Отворањето на Иран, царините на Трамп и моќта на БРИКС

Светот со големо внимание ги следи првите потези на новиот ирански претседател, Масуд Пезешкијан, и прашањето дали тој ќе успее да ја отвори земјата кон Западот.

Сепак, неговите напори се случуваат во време на огромни геополитички тензии. Тие се дефинирани од трговската војна што ја води претседателот Трамп и од растечкото влијание на блокот БРИКС, во кој Иран од неодамна е полноправен член. Оваа комплексна ситуација ја става иранската понуда за дијалог на голем тест.

Иранската понуда: Отворени сме за преговори, но кој да му верува на Трамп?

Во своето прво големо интервју за западни медиуми, претседателот Пезешкијан изјави дека Иран „нема проблем“ повторно да се врати на преговарачката маса за нуклеарниот договор. Сепак, тој постави еден клучен услов: враќање на довербата. „Како можеме повторно да им веруваме на САД?“, праша тој, алудирајќи на фактот дека токму Доналд Трамп беше тој што го поништи претходниот договор.

Оваа понуда за дијалог доаѓа по неодамнешната 12-дневна војна со Израел и по тврдењата на иранскиот претседател дека Израел се обидел да изврши атентат врз него. Иранската позиција е јасна: тие сакаат економска и политичка реинтеграција, но бараат гаранции дека нема повторно да бидат изиграни.

Американскиот одговор: Царини, закани и непредвидливост

Додека Иран нуди дијалог, одговорот од Вашингтон е непредвидлив и хаотичен. Претседателот Трамп, од една страна, најавува дека сака договор, но од друга страна, тој ја ескалира трговската војна. Тој воведе казнени царини до 46% за 14 земји. Истовремено, се закани и со дополнителни 10% царини за сите земји кои се согласуваат со, како што ја нарече, „анти-американската политика на БРИКС“.

Ова го става Иран, како нова членка на БРИКС, во многу тешка позиција. Трамп, исто така, се закани и со царини до 200% на фармацевтски производи од сојузниците во НАТО. Оваа политика на постојани закани и на непредвидливост создава атмосфера на целосна недоверба, што е спротивно на она што е потребно за успешни преговори.

Улогата на БРИКС: Алтернатива на западниот поредок

Во целата оваа ситуација, клучна улога игра блокот БРИКС. На неодамнешниот самит, оваа група, предводена од Кина и Русија, остро го осуди ширењето на НАТО и повика на создавање на нов, мултиполарен светски поредок. Тие работат и на создавање на алтернативни финансиски системи за да ја намалат зависноста од американскиот долар.

За земја како Иран, која со децении е под западни санкции, БРИКС нуди алтернативен пат. Тоа е можност за економска соработка и за политичка поддршка надвор од контролата на Вашингтон. Ова значително ја зајакнува преговарачката позиција на Иран, бидејќи тие повеќе не се сами.

Оваа комплексна ситуација е можеби најдобриот приказ на новиот, хаотичен и непредвидлив светски поредок во кој живееме. Од една страна, појавата на поумерен лидер во Иран како што е претседателот Пезешкијан е позитивен развој и нуди ретка можност за дипломатска деескалација. Неговата подготвеност за дијалог е шанса која не смее да се пропушти. Сепак, од друга страна, таа шанса е речиси целосно парализирана од две спротивставени и моќни сили.

Агресивната и непредвидлива трговска политика на претседателот Трамп, кој веќе еднаш го уништи претходниот нуклеарен договор, создава атмосфера на целосна недоверба. Истовремено, растечката економска и политичка моќ на блокот БРИКС, во кој доминираат Кина и Русија, му нуди на Иран многу примамлива алтернатива, со што значително се намалува притисокот врз Техеран да прави какви било суштински компромиси со Западот.

На крајот, може да се заклучи дека Иран, а со тоа и целиот свет, се наоѓаат фатени во еден вид на геополитички клинч меѓу двете големи и спротивставени сили. Судбината на иранскиот нуклеарен договор и на глобалниот мир повеќе не зависи само од односите меѓу Вашингтон и Техеран, туку и од исходот на многу поголемата стратешка битка меѓу САД и растечкиот блок на БРИКС.