Мистеријата на семејството што оди на сите четири: Дали е ова „обратна еволуција“

Мистеријата на семејството што оди на четири нозе: Дали се тие прозорец кон нашето еволуциско минато или трагична приказна за генетиката и изолацијата?

Длабоко во рурална Турција, во близина на границата со Сирија, живее семејството Улас – семејство кое со децении беше скриено од очите на светот, но кое, откако беше откриено, предизвика научна бура и го постави фундаменталното прашање: што нè прави луѓе? Пет од деветнаесетте деца на Ресит и Хатиџе Улас одат на сите четири, користејќи ги стапалата и дланките со неверојатна агилност. Дали тие се случај на „обратна еволуција“ или нешто сосема друго?

Приказната за семејството Улас, кое беше тема на револуционерен документарец на BBC во 2006 година, е истовремено и трагична и фасцинантна. Петте браќа и сестри, кои денес се на возраст од 25 до 41 година, со години биле жртви на суровоста на нивните соселани, кои ги каменувале и ги нарекувале со погрдни имиња. Тие никогаш не оделе на училиште, но зборуваат на основно ниво на курдски јазик.

Она што ги прави уникатни е нивниот начин на движење. За разлика од приматите, кои се потпираат на зглобовите на прстите, тие одат на целите дланки, кои им се прекриени со жуљеви. Оваа четириножна положба е толку неприродна за човечката анатомија, што се користи како вежба за издржливост во американската војска.

Научната битка: „Обратна еволуција“ наспроти сложена реалност

Првиот научник кој го проучувал семејството, турскиот професор Унер Тан, ја поставил контроверзната теорија за „Унер Тан синдром“, тврдејќи дека се работи за форма на „обратна еволуција“ – генетско враќање кон состојбата на нашите далечни предци. Оваа теорија беше дочекана со жестоки критики од меѓународната научна заедница.

Британскиот психолог Николас Хемфри, кој поминал време со семејството, ја нарекол теоријата на Тан „научно неодговорна и длабоко навредлива“. Според Хемфри и неговите колеги, состојбата на семејството Улас е резултат на совршена бура од неколку фактори:

• Генетика: Родителите се први братучеди, што го зголемило ризикот од ретка генетска мутација. Скеновите на мозокот покажале дека сите пет браќа и сестри страдаат од вродено оштетување на малиот мозок, познато како церебеларна атаксија, што сериозно ја нарушува нивната способност за одржување рамнотежа.
• Развојни фактори: Бидејќи не можеле да стојат исправено, како бебиња тие природно нашле алтернативен начин на движење – ползење на сите четири, слично на мечка.
• Културни и социјални фактори: Поради недостатокот на медицинска помош и социјалната изолација, никој не се обидел да ги научи да одат поинаку или да им обезбеди помагала како што се одилки. Нивниот начин на движење едноставно бил прифатен како нормален во рамките на семејството.

Повеќе од само медицински случај – лекција за човечноста

Приказната за семејството Улас не е приказна за „деволуција“. Таа е длабоко човечка приказна за тоа како гените, околностите и културата можат да се испреплетат на уникатен и непредвидлив начин. Овие луѓе не се прозорец кон нашето животинско минато; тие се прозорец кон неверојатната способност на човечкото тело да се прилагоди на најтешките околности. Нивниот случај е трагичен потсетник за последиците од сиромаштијата и социјалната изолација, но и фасцинантен увид во сложената врска помеѓу нашиот мозок, нашето тело и светот околу нас.