Џиновски кристали сол растат на дното на Мртвото Море: Научниците го открија механизмот

Солените џинови на Мртвото Море: Како најниската точка на Земјата стана жива лабораторија за создавање на геолошки чуда

Мртвото Море, најсолената и најниската водена површина на Земјата, полека умира. Но, во своето исчезнување, тоа им нуди на научниците уникатна, последна шанса да сведочат на еден од најмоќните геолошки процеси: раѓањето на џиновски подземни планини од сол. Оваа природна лабораторија ни овозможува да разбереме како настанале огромните слоеви сол кои денес лежат длабоко под Средоземното Море.

Истражувачи од Универзитетот во Калифорнија и Геолошкиот институт на Израел со години ги проучуваат бизарните феномени што се случуваат под површината на ова хиперсолено езеро. Тие откриле дека на дното се формираат огромни депозити од сол – „солени џинови“ – кои можат да бидат дебели и до еден километар. Мртвото Море е единственото место на светот каде што овој процес може да се набљудува во живо.

Танцот на солта, топлината и водата

Клучот за разбирање на овој феномен лежи во уникатната динамика на езерото. Поради пренасочувањето на реката Јордан, нивото на Мртвото Море опаѓа со брзина од околу еден метар годишно, оставајќи зад себе сè поконцентриран солен раствор. Во текот на летото, површинскиот слој на водата е многу топол, што му овозможува да држи огромни количини на растворена сол. Под него се наоѓа постуден и малку помалку солен слој.

На спојот меѓу овие два слоја се случува феномен наречен „двојна дифузија“. Мали делови од потоплата, посолена вода од горниот слој тонат надолу и нагло се ладат. Ова ладење ја намалува способноста на водата да ја задржи солта, па таа се кристализира и паѓа кон дното како еден вид на „солен снег“. Овој процес, кој се случува во текот на целата година, полека но сигурно ги гради џиновските слоеви сол на дното на езерото.

Прозорец кон минатото на Медитеранот

Овој процес е фасцинантен бидејќи е жива реплика на она што му се случило на Средоземното Море пред околу шест милиони години, за време на настанот познат како „Месинска криза на салинитет“. Тогаш, поради тектонски движења, Гибралтарскиот теснец бил затворен, а Медитеранот бил отсечен од Атлантскиот Океан. Во текот на илјадници години, тој речиси целосно пресушил, оставајќи зад себе слоеви сол дебели и по неколку километри, кои и денес се наоѓаат длабоко под неговото дно.

Истражувањето на Мртвото Море е повеќе од само научен куриозитет. Тоа е трка со времето. Со секој метар што нивото на езерото опаѓа, ние добиваме појасна слика за моќните сили што ја обликуваат нашата планета, но истовремено сме и сведоци на бавната смрт на еден од најголемите природни чуда. Научниците се обидуваат да ги „прочитаат“ неговите последни пораки, пред оваа уникатна жива лабораторија да исчезне засекогаш.