Како Норвешка ги „истреби“ бензинците, над 90% од новите коли се на струја

Над 90% од новите автомобили во Норвешка се електрични: Како успеа норвешкото чудо?

Норвешка постигна историски успех што го остава остатокот од светот далеку зад себе – повеќе од девет од десет новорегистрирани автомобили во земјата се целосно електрични. Овој неверојатен подвиг не е резултат на случајност, туку на децениска, конзистентна и агресивна државна политика која се темели на еден едноставен принцип: загадувачот плаќа скапо, а оној што избира зелено добива огромни бенефиции.

Овој модел ја претвори Норвешка во глобална лабораторија за електрификација, нудејќи лекции, но и предупредувања за остатокот од светот.

Како функционира норвешкиот модел: Стап и морков

Тајната на норвешкиот успех лежи во двојната стратегија – комбинација од „стап“ за возилата со внатрешно согорување (ИЦЕ) и „морков“ за електричните возила (ЕВ).

„Стапот“ (Високи даноци за загадувачите): Бензинските и дизел автомобилите во Норвешка се оптоварени со екстремно високи даноци при увоз и купување. Овие давачки се пресметуваат врз основа на емисиите на CO2 и NOx, како и тежината на возилото. Резултатот е што еден автомобил како Volkswagen Golf со бензински мотор може да чини речиси двојно повеќе од неговата електрична верзија, како што е Tesla Model 3.

„Морковот“ (Бенефиции за електричните возила): Истовремено, купувачите на електрични возила уживаат во низа дарежливи поволности:

• Целосно ослободување од 25% ДДВ (до неодамна, сега има лимит за најскапите модели).
• Ослободување од високите увозни и регистрациски даноци.
• Значително пониска годишна патна такса.
• Поевтини или бесплатни патарини, траекти и јавен паркинг.
• Дозвола за користење на лентите за автобуси за да се избегне сообраќајниот метеж.

Иронијата на успехот: Финансиран од нафта и гас

Клучно за разбирање на норвешкиот модел е фактот дека оваа земја може да си дозволи вакви дарежливи и долгорочни субвенции. Иронично, парите за оваа зелена транзиција доаѓаат од огромниот државен фонд, вреден над 1,6 трилиони долари, кој е изграден врз основа на приходите од извозот на нафта и гас. Норвешка практично ги користи парите од фосилните горива за да се ослободи од нив.

Анализа: Дали моделот е совршен и може ли да се преслика?

Иако е несомнено успешен, норвешкиот модел не е без своите предизвици и критики. Огромните даночни олеснувања ја чинеа државата милијарди евра во изгубени приходи. Наглиот пораст на бројот на електрични возила создаде огромен притисок врз електричната мрежа, особено во урбаните средини за време на шпицот за полнење. Исто така, првичните субвенции беа критикувани дека несразмерно им користат на побогатите граѓани кои можат да си дозволат нов автомобил.

Поради овие причини, норвешката влада веќе почна да ги намалува најдарежливите поволности. Воведена е т.н. „Тесла такса“ – ДДВ за најскапите електрични возила, како и данок заснован на тежината, што ги прави потешките ЕВ поскапи. Ова е знак дека моделот еволуира кон поголема одржливост.

Дали овој модел може да се преслика во други земји? Тешко. Принципот „загадувачот плаќа“ е универзален, но ретко која земја има трилионски фонд од нафта за да финансира толку агресивна транзиција. За повеќето држави, вклучително и Македонија, директното копирање е финансиски невозможно.

Норвешката револуција на електрични возила е глобален пример за тоа како одлучна и долгорочна политичка волја може да предизвика брза технолошка промена. Сепак, таа е револуција изградена врз парадоксот на нафтеното богатство. Вистинската лекција од Норвешка не лежи во конкретните субвенции, туку во доказот дека кога постои јасен и конзистентен политички курс, промените се можни, дури и ако патот до нив е поплочен со одредена доза на иронија.