Кога Џон Ленон му пратил жирови на Тито со молба за мир

Кога Ленон му пиша на Тито: Неверојатната приказна за двата жира за мир што пристигнаа во Југославија и мистеријата што трае до денес

Во екот на Студената војна и Виетнамската војна, во летото 1969 година, на адресата на претседателот на СФРЈ, Јосип Броз Тито, пристигнала необична пратка од Лондон. Во неа имало писмо и две мали „живи скулптури“ – два жира. Испраќачот бил еден од најпознатите луѓе на планетата, Џон Ленон, а неговата молба била едноставна, но и длабоко симболична: да ги засади жировите како дабови за мир во светот. Ова е фасцинантната и малку позната приказна за спојот на рокенрол револуцијата и југословенската дипломатија.

Оваа акција била дел од концептуалниот уметнички проект на Џон Ленон и Јоко Оно, наречен „Acorns“ (Жирови). Во рамките на проектот, тие испратиле пакети со по два жира до 50 светски лидери, со молба да ги засадат во име на мирот. Идејата била дека од мал, скромен чин, може да израсне нешто големо и трајно, исто како што од еден жир расте огромен даб.

Зошто токму Тито?

Изборот на Тито како еден од примателите не бил случаен. Во еден длабоко поларизиран свет, поделен помеѓу американскиот и советскиот блок, Јосип Броз Тито беше лидер на Движењето на неврзаните и симбол на „третиот пат“. За Ленон и Оно, чија анти-воена кампања беше насочена против сите форми на империјализам, Тито претставувал фигура на независност и потенцијален сојузник во глобалната борба за мир.

Патот на жировите низ југословенската бирократија

Приказната за тоа што се случило со пратката е урнебесен пример за функционирањето на југословенската државна безбедност. Како и секој подарок за претседателот, жировите прво завршиле во лабораторија за да се провери дали се отровни или радиоактивни. Откако било потврдено дека се само „обични жирови“, пратката била проследена до кабинетот на Тито. Во официјалната белешка, на Тито му било објаснето дека „извесен господин Ленон, член на во светот познатиот ансамбл Битлси“, испратил подарок со молба за садење. Архивите покажуваат документ на кој стои рачно напишаната забелешка на Тито: „Одобрувам“.

Мистеријата на изгубените дабови

И тука завршува документираната трага. Иако Тито дал дозвола, денес никој со сигурност не знае дали жировите навистина биле засадени, и ако биле, каде се наоѓаат денес. Дали некаде во Белград, можеби во дворот на некоја од поранешните претседателски резиденции, сè уште растат два даба кои се жив спомен на овој необичен гест? Мистеријата останува. Оваа приказна не е само интересна историска анегдота. Таа е симбол на едно време кога уметноста и музиката имаа моќ да допрат до највисоките кругови на светската политика, и кога еден Битлс веруваше дека со садење на два обични жира може да се помогне во менувањето на светот.