Нова генерација, нова карта: Што претставува резиденцијата „ВИА 2025“?

Повеќе од фестивал, помалку од граница: Како „ВИА 2025“ создава нова културна мапа на Балканот

Во време кога регионот сè уште се бори со сенките на минатото, еден нов уметнички проект најавува амбициозна цел: да ги избрише политичките и менталните граници и да создаде нова, заедничка територија за идната генерација на балкански уметници. Проектот „ВИА 2025“, кој ќе се одржи во Скопје, не е само уште еден фестивал, туку интензивна регионална резиденција дизајнирана да изгради мостови таму каде што некогаш стоеја ѕидови.

„ВИА 2025“ е замислен како двоетапен настан. Првиот дел е двонеделна уметничка резиденција која ќе собере селектирана група млади уметници (до 35 години) од цела Југоисточна Европа. Вториот дел е јавен фестивал на кој ќе бидат презентирани делата создадени за време на заедничкиот престој – изложби, перформанси, концерти и дискусии отворени за јавноста.

Она што го прави овој проект уникатен е неговиот интердисциплинарен карактер. Организаторите не бараат само сликари или музичари, туку визуелни уметници, писатели, дигитални креатори, филмски работници и изведувачи, поттикнувајќи ги да излезат од своите комфорни зони и да соработуваат на проекти кои ги спојуваат различните уметнички јазици. Темата за првото издание е „Нови Картографии“, повик до уметниците да ги преиспитаат и да ги исцртаат сопствените мапи на идентитетот, припадноста и иднината на регионот.

Изборот на Скопје како град-домаќин е особено инспиративен. Со своите слоеви на историја, бруталистичка архитектура, контроверзниот проект „Скопје 2014“ и живата андерграунд сцена, градот претставува совршено платно за истражување на темата за создавање нови мапи – без разлика дали се тие физички, социјални или дигитални.

Анализа: Уметноста како противотров за „балканизација“

Во својата суштина, „ВИА 2025“ е многу повеќе од уметнички настан; тој е социо-културен експеримент. Неговата најголема вредност не лежи само во делата што ќе бидат создадени, туку во мрежата на соработка и пријателство што ќе се роди меѓу генерација уметници кои пораснале во одделни, честопати антагонизирани држави. Во регион кој хронично страда од „одлив на мозоци“, иницијативи како оваа нудат важна контра-тежа. Тие испраќаат порака дека вреди да се остане, да се создава и да се соработува тука, на Балканот. Уметноста во овој контекст станува моќен алат за деконструкција на стереотипите и противотров за концептот на „балканизација“. Преку заедничка работа, уметниците добиваат можност да го дефинираат својот регионален идентитет не преку призмата на политиката и историјата, туку преку универзалниот јазик на креативноста. Успехот на „ВИА 2025“ ќе се мери со трагите што ќе ги остави – новите уметнички патеки кои ќе ги поврзат градовите и луѓето, долго откако светлата на фестивалот ќе се изгаснат.