Хрватска го враќа задолжителниот воен рок од 1 јануари, оние што ќе одбијат ќе служат двојно подолго

Владата на Хрватска ги утврди сите детали и го испрати до Парламентот предлогот за повторно воведување на задолжителен воен рок во земјата.

Оваа одлука, која се очекува наскоро да биде изгласана, треба да стапи на сила од 1 јануари 2026 година. Главната причина за враќањето на воениот рок е променетата безбедносна состојба во Европа. Целта е да се зголеми резервниот состав и да се зајакнат одбранбените капацитети на земјата.

Три месеци војска за сите машки државјани

Според предлогот, служењето на воениот рок ќе биде задолжително за сите машки државјани. Тоа ќе треба да го направат откако ќе наполнат 18 години. Предвидено е воениот рок да трае точно три месеци. Оваа одлука доаѓа по неколкумесечна јавна дебата.

Што со оние кои имаат приговор на совест?

За сите оние кои поради приговор на совест ќе одбијат да служат воен рок, предвидена е алтернатива. Тие ќе мора да отслужат цивилна служба. Сепак, таа ќе трае двојно подолго, односно шест месеци.

Министерот за одбрана, Давор Божиновиќ, ги откри и финансиските детали. За време на шестмесечната цивилна служба, лицата ќе добиваат месечен надомест од само 300 евра. Ова е значително помалку од надоместокот што ќе го добиваат војниците, што се смета за мерка за дестимулирање на оние кои сакаат да го избегнат воениот рок.

Од една страна, одлуката на Хрватска е разбирлив одговор на променетата безбедносна реалност во Европа по руската агресија врз Украина. Многу европски земји размислуваат за слични чекори. Зајакнувањето на одбранбените капацитети и зголемувањето на резервниот состав е легитимна цел за секоја суверена држава, особено за земја-членка на НАТО.

Сепак, од друга страна, постои сериозна дебата за тоа дали краткиот воен рок од само три месеци навистина може да создаде квалитетни и борбено способни војници. Многумина сметаат дека ова е повеќе политички и популистички потег, отколку вистинска воена стратегија. Посебно е проблематичен казнениот пристап кон оние кои имаат приговор на совест. Двојно подолгата цивилна служба со значително помал надомест не е само обид да се дестимулира одбивањето, туку може да се протолкува и како притисок и ограничување на правото на избор.

На крајот, може да се заклучи дека враќањето на воениот рок е комплексно прашање со и безбедносни и социјални димензии. Иако потребата за поголема безбедност е реална, моделот што го предлага Хрватска отвора многу прашања. Вистинскиот тест ќе биде во практичната имплементација – дали овие три месеци ќе бидат само губење време за младите, или навистина ќе се создаде функционална и модерна резервна сила способна да одговори на предизвиците на 21-от век. Одговорот на тоа прашање ќе покаже дали ова е вистинска реформа или само скап политички маркетинг.