23 Октомври: Денот кога Даме Груев и Христо Татарчев го запалија огнот на револуцијата

Тајната соба во Солун каде што се роди сонот за Македонија: На денешен ден, шестмина храбри интелектуалци ги поставија темелите на ВМРО, почнувајќи ја борбата за слобода

На денешен ден, 23 Октомври, Македонија го слави Денот на македонската револуционерна борба. Овој датум е камен-темелник на современата македонска државност, ден кој го означува раѓањето на организираниот отпор против османлиската власт. Тоа е сеќавање на еден таен состанок во Солун, каде што шестмина млади интелектуалци ја запалија искрата што ќе прерасне во Илинденскиот оган и, на крајот, ќе доведе до создавање на независна држава.

Приказната започнува на 23 октомври 1893 година (според стариот календар) во Солун, во книжарницата на Иван Хаџи Николов. Во таа соба, далеку од очите на османлиската полиција, се собрале шестмина мажи, денес познати како основачите на Внатрешната Македонско-Одринска Револуционерна Организација (ВМОРО): д-р Христо Татарчев, Даме Груев, Петар Поп Арсов, Иван Хаџи Николов, Антон Димитров и Христо Батанџиев. Нивната цел била јасна и храбра: извојување на целосна политичка автономија за Македонија и Одринско преку револуционерна борба.

Она што е фасцинантно е како оваа мала група успеала да изгради масовно движење. Тие не биле воени команданти, туку интелектуалци – лекари, учители, книжари. Својата идеја прво почнале да ја шират меѓу учениците во Солунската бугарска машка гимназија, која во тоа време била центар на прогресивната младина. Овие млади ученици и нивните професори станале ‘рбетот на револуцијата. По завршувањето на образованието, тие се враќале во своите родни места низ цела Македонија, формирајќи тајни комитети и ширејќи ја идејата за слобода. Организацијата развила сопствена тајна пошта, тајна полиција и систем за набавка на оружје, претворајќи се во вистинска „држава во држава“.

Кулминација на оваа децениска борба беше Илинденското востание во 1903 година. Иако востанието било брутално задушено, тоа успеало во својата најважна цел: го стави македонското прашање на мапата на Европа и докажа дека македонскиот народ има непоколеблива желба за сопствена држава. Токму таа идеја, родена во малата соба во Солун, беше директниот патоказ кон АСНОМ во 1944 година и, на крајот, кон независноста во 1991 година.

Денес, празникот се одбележува со свечена академија насловена „Од идеја до држава“ и со доделување на државната награда „23 Октомври“. Оваа година, меѓу лауреатите за нивниот придонес во културата се наоѓаат великаните како актерот Гоце Тодоровски и писателот Божин Павловски, со што се продолжува традицијата на вреднување на националните дејци. 23 Октомври не е само сеќавање на минатото; тој е вечен завет за иднината и потсетник дека слободата никогаш не е дадена, туку секогаш се освојува.