Што содржи последната порака на таткото на чехословачката нација

Временска капсула од минатото: Чешка по 88 години го отвори мистериозното писмо со последните зборови на Томаш Масарик

Во настан кој ја спојува историјата, политиката и драмата на шпионски трилер, денес во Прага конечно беше отворено мистериозното писмо со последните зборови на Томаш Гариг Масарик, таткото на нацијата и прв претседател на Чехословачка. Документот, кој бил запечатен речиси девет децении и кој преживеал војни и режими, беше отворен пред очите на целата нација, откривајќи ја последната порака на еден од најголемите европски државници на 20-от век.

Томаш Масарик, филозоф и државник, бил претседател на Чехословачка од 1918 до 1935 година. Пред својата смрт во 1937 година, тој му го издиктирал ова писмо на својот син, Јан Масарик, со аманет да остане тајна. Ова се случувало во време на растечката закана од нацистичка Германија, а Масарик бил еден од првите европски лидери кои отворено го критикувале Хитлер, што доведе до шпекулации дека писмото можеби содржи некакво „пророчко предупредување“.

Филмската судбина на еден документ

Патувањето на ова писмо е неверојатно само по себе. За време на Втората светска војна, Јан Масарик, тогашен министер за надворешни работи на владата во егзил, го носел со себе низ Лондон, Шкотска и Франција. По војната, писмото се вратило во Чехословачка, но по комунистичкиот преврат во 1948 година, Јан Масарик трагично загинал, паѓајќи низ прозорецот на неговиот стан – настан кој до денес останува мистерија. Писмoто тогаш го презел неговиот секретар, Антонин Сум, кој успеал да го прошверцува надвор од земјата пред да биде уапсен и осуден за предавство. Дури по падот на комунизмот, Сум го вратил документот и во 2005 година го подарил на Чешкиот национален архив, со строг услов да не се отвора во следните 20 години.

Што пишува во писмото?

Откако конечно беше отворено денес, се покажа дека писмото не содржи драматично пророштво за Хитлер, туку нешто многу полично и подлабоко. Во него, Масарик, свесен за својата приближна смрт и за мрачните облаци кои се надвиснуваат над Европа, остава филозофски и политички тестамент. Тој апелира до своите наследници и до чехословачкиот народ да ги чуваат демократските и хуманистичките вредности врз кои е изградена државата. Тој предупредува на опасноста од тоталитарните идеологии, и од десно и од лево, и ја нагласува важноста на образованието, критичкото размислување и моралниот интегритет. На крајот, тој изразува тага за тоа што нема да го доживее светот за кој се борел, но и надеж дека духот на слободата ќе надвладее.

Иако можеби не е сензацијата што некои ја очекуваа, содржината на писмото е безвременска и неверојатно релевантна и денес. Тоа е порака во шише, испратена од еден свет на работ на катастрофа, која нè потсетува на вечната борба помеѓу демократијата и тиранијата. Тоа е последниот, мудар совет од таткото на една нација, чии зборови, и по 88 години, одекнуваат со неверојатна сила.