Кои се Џоел Мокир, Филип Агион и Питер Ховит, тројцата нови нобеловци за економија

Нобеловата награда за економија за тројца пионери кои објаснија како функционира економскиот раст

Нобеловата награда за економски науки за 2025 година им е доделена на тројца економисти – Џоел Мокир, Филип Агион и Питер Ховит – за нивната револуционерна работа за тоа како иновациите и технолошките промени го поттикнуваат долгорочниот економски раст. Нивното истражување, кое го вклучува и славниот концепт на „креативно уништување“, помага да се одговори на едно од најфундаменталните прашања во економијата: зошто модерните општества се толку просперитетни?

Што е „креативно уништување“?

Во срцето на работата на Агион и Ховит лежи концептот на „креативно уништување“, идеја оригинално поставена од економистот Јозеф Шумпетер. Наједноставно кажано, тоа е процес каде што новите иновации ги уништуваат старите технологии и бизнис-модели.

Најдобриот модерен пример е Нетфликс против Блокбастер. Стриминг-услугата на Нетфликс (иновацијата) целосно го уништи бизнисот на Блокбастер со изнајмување на ДВД-а (старата технологија). Овој процес е болен (луѓето во Блокбастер ги загубија работните места), но е апсолутно неопходен за економски напредок и за создавање на нови, подобри услуги за потрошувачите.

Културата на раст и „лажниот“ Нобел

Другиот лауреат, економскиот историчар Џоел Мокир, е награден за неговата анализа на Индустриската револуција. Неговата клучна идеја е дека економскиот бум не се случил само поради машините, туку поради создавањето на уникатна „култура на раст“ во Европа, која ги поттикнувала научните откритија и иновациите.

Интересен факт е што оваа награда технички не е „вистинска“ Нобелова награда. Таа е основана од Шведската централна банка во 1968 година во сеќавање на Алфред Нобел, и затоа често ја нарекуваат и „лажниот Нобел“.

Зошто сме богати?

На крајот, работата на овие тројца лауреати ни дава одговор на едно од најголемите прашања: зошто, по илјадници години стагнација, човештвото одеднаш стана толку богато во последните 250 години? Одговорот не лежи само во капиталот и трудот, туку пред сè, во моќта на идеите и иновациите.

Нивната работа е и предупредување: растот не е загарантиран. Како што соопшти Нобеловиот комитет, „економската стагнација, а не растот, преовладувала во поголемиот дел од историјата“. Ако престанеме да иновираме и да се натпреваруваме, ризикуваме да се вратиме назад.