Темната страна на шимпанзата: Откритието на Џејн Гудол што го шокираше светот

Жената која го редефинираше човекот: Како Џејн Гудол, без диплома и со двоглед, ја смени науката засекогаш

На 14 јули 1960 година, една млада 26-годишна Англичанка, без никакво формално научно образование, зачекори во густите шуми на Националниот парк Гомбе во Танзанија. Нејзината мисија: да ги проучува дивите шимпанза. Нејзините откритија не само што ќе направат револуција во нашето разбирање на животните, туку и засекогаш ќе го променат начинот на кој ние, луѓето, се дефинираме себеси. Ова е приказната за Џејн Гудол.

Инспирирана уште од детството од книгите за Тарзан и Доктор Дулитл, Џејн сонувала за Африка. Без пари за факултет, таа работела како келнерка и секретарка додека конечно не заштедила доволно за билет во еден правец до Кенија. Таму, нејзината страст и самостојно стекнатото знаење за дивиот свет го импресионирале славниот палеоантрополог Луис Лики. Лики верувал дека токму нејзиниот недостаток на формална обука е нејзината најголема предност – нејзиниот ум не бил „загаден“ од постоечките научни догми.

Револуцијата на гранчето за термити

По месеци макотрпно и трпеливо набљудување, Гудол го забележала она што го потресе научниот свет до темел. Таа видела шимпанзо, кое го именувала Дејвид Сивобрадиот, како внимателно кине гранче, ги отстранува листовите од него и го користи како алатка за да „лови“ термити од нивното гнездо. До тој момент, дефиницијата за човекот гласеше: „суштество што изработува алатки“. Кога Гудол го известила Лики за своето откритие, неговиот одговор стана легендарен: „Сега мораме одново да ја дефинираме алатката, одново да го дефинираме човекот или да ги прифатиме шимпанзата како луѓе“.

Имиња наместо броеви и темната страна на природата

Пристапот на Гудол беше радикален. Наместо да ги нумерира животните што ги проучува, таа им даваше имиња, препознавајќи ги нивните уникатни личности. Ова ѝ овозможи да го документира нивниот неверојатно сложен социјален живот – како се гушкаат, се бакнуваат, се држат за раце и формираат длабоки семејни врски. Таа откри дека тие не се вегетаријанци, туку дека организирано ловат месо. Но, по десет години истражување, таа ја откри и нивната темна страна. Гудол беше сведок на брутални, организирани конфликти меѓу две заедници на шимпанза – еден вид на примитивна војна, вклучувајќи и канибализам. Ова го сруши романтичниот мит за мирната природа и покажа дека и агресијата и војувањето имаат длабоки еволутивни корени, кои ги делиме со нашите најблиски роднини.

Предноста на аутсајдерот и наследството на една икона

Првично, научната заедница, составена речиси целосно од мажи, беше скептична кон методите на оваа млада жена без диплома. Но, нејзиниот емпатичен и трпелив пристап се покажа како супериорен, откривајќи слоеви на однесување кои дотогаш беа невидливи. Приказната на Џејн Гудол е доказ за моќта на аутсајдерската перспектива, која може да ги сруши застарените догми. Сфаќајќи дека светот што го проучува е пред исчезнување, таа подоцна во животот ја замени улогата на научник со улога на глобален активист, посветувајќи го својот живот на заштита на шимпанзата и на животната средина. Наследството на Џејн Гудол е огромно. Таа не само што ни покажа колку се шимпанзата слични на нас, туку и колку сме ние слични на нив. Таа го сруши ѕидот што човекот го изградил помеѓу себе и остатокот од животинскиот свет, давајќи ни поскромно и поповрзано разбирање за нашето место во прекрасната мрежа на животот.