Европа го вклучи „Ѕверот“: Суперкомпјутерот Јупитер е одговорот на OpenAI

Не се работи само за технологија, туку за суверенитет: Европа го вклучи „Јупитер“, суперкомпјутер со кој се бори за својата дигитална иднина

Во историски ден за европската наука и технологија, денес во суперкомпјутерскиот центар Јулих во Германија беше официјално пуштен во употреба „Јупитер“ – првиот европски суперкомпјутер од „егзаскејл“ класа. Но, ова не е само вест за брзи процесори и огромна меморија. Вклучувањето на Јупитер е најмоќниот стратешки потег на Европа досега во глобалната трка за вештачка интелигенција и јасна декларација дека континентот одбива да биде само потрошувач на технологија создадена во Америка или Кина.

Јупитер е компјутерско чудовиште од нова генерација. Неговата моќ се мери во „егзафлопси“, што значи дека може да изврши над еден квинтилион (милијарда милијарди) операции во секунда. За да се долови оваа бројка: на целото население на Земјата би му биле потребни четири години за да го пресмета она што Јупитер го прави во една секунда. Иако ќе се користи за сложени симулации како климатски промени и развој на лекови, неговата примарна мисија е да стане европскиот мотор за развој на вештачка интелигенција.

Досега, развојот на големи јазични модели, како оние на OpenAI (ChatGPT) и Google, беше возможен само поради пристапот до огромна, приватна компјутерска инфраструктура лоцирана во САД. Ова ја стави Европа во незавидна положба – нејзините најдобри научници и компании мораа да ги користат ресурсите на американските технолошки гиганти. Јупитер, финансиран од иницијативата EuroHPC, треба да го промени тоа, давајќи им на европските истражувачи алатка со која можат да создаваат сопствени, темелни AI модели.

Целта не е само да се копираат американските модели, туку да се создаде „европски пат“ во развојот на вештачката интелигенција. Во согласност со регулативите како „Актот за ВИ“ на ЕУ, моделите развиени на Јупитер ќе бидат создавани со фокус на етиката, транспарентноста и заштитата на приватноста – вредности кои треба да станат европски извозен производ во светот на технологијата.

Битката против „одливот на мозоци“ и дигиталната колонизација

Во срцето на проектот Јупитер лежи битката за дигитален суверенитет. Во 21-от век, способноста да се развие сопствена вештачка интелигенција е еднаква на способноста да се има сопствена енергија или одбранбена индустрија во 20-тиот век. Нацијата или блокот што ја контролира најнапредната ВИ ќе има огромна економска, културна и стратешка предност. Без капацитет како Јупитер, Европа ризикуваше да стане „дигитална колонија“, чија економија и општество се обликувани од алгоритми создадени на друго место, според други вредности. Овој суперкомпјутер е исто така и директен одговор на „одливот на мозоци“. Тој е дизајниран да ги задржи врвните европски таленти во Европа, давајќи им ги ресурсите што им се потребни за да се натпреваруваат на светско ниво. Преку мрежата на EuroHPC, пристап до оваа неверојатна моќ ќе имаат и истражувачи од помалите земји, вклучително и Македонија, со што се демократизира пристапот до врвната наука. Јупитер не е само машина; тој е темелот на кој Европа ја гради својата технолошка независност.