По седум години, споменикот на Андон Ќосето е повторно вратен во центарот на Скопје

Вратен е споменикот на Ќосето во Скопје: Потег што ги оживеа битките за „Скопје 2014“ и контроверзната историја.

Контроверзниот споменик на револуционерот Андон Лазов Јанев – Ќосето е вратен на својата оригинална локација, на платото пред комплексот на Врховниот и Основниот кривичен суд во Скопје. Споменикот, кој беше отстранет во 2018 година од тогашниот градоначалник Петре Шилегов, беше вратен со одлука на актуелната градоначалничка Данела Арсовска, што предизвика лавина од реакции и повторно ја отвори дебатата за проектот „Скопје 2014“ и за ликот на самиот револуционер.

Овој чин не е само комунална активност, туку и силна политичка и симболична порака.

Чинот: Отстранет ноќе, вратен дење

Споменикот на Ќосето првично беше поставен во 2014 година, како дел од проектот „Скопје 2014“. Во 2018 година, по промената на власта, тогашната градска администрација на чело со Шилегов го отстрани споменикот во текот на ноќта, со образложение дека е дивоградба и дека промовира насилство. Седум години подоцна, администрацијата на Арсовска го врати на истата локација, исполнувајќи едно од ветувањата дадени пред нејзините поддржувачи.

Херој или егзекутор? Контроверзата околу Ќосето

Причината зошто овој споменик е толку поларизирачки лежи во историската улога на Андон Ќосето. За неговите поддржувачи и дел од историчарите, тој е значаен македонски револуционер, верен член на ВМРО и борец за слобода. На споменикот е претставен како замислен старец со кама во раката.

Сепак, за неговите критичари, тој е контроверзна фигура, познат како немилосрден извршител (егзекутор) на организацијата, одговорен за ликвидација на голем број предавници и непријатели. Тие сметаат дека глорификацијата на таков лик, особено пред Палатата на правдата, е несоодветна и испраќа погрешна порака.

Војната на спомениците продолжува

Враќањето на споменикот на Ќосето е совршен пример за тоа како во Македонија се води „војна на спомениците“. Проектот „Скопје 2014“ не беше само архитектонски, туку и идеолошки проект. Отстранувањето на неговите споменици од страна на СДСМ беше симболичен чин на раскинување со таа идеологија, додека нивното враќање од страна на ВМРО-ДПМНЕ и нивните сојузници е чин на симболична реставрација.

Оваа епизода докажува дека битката за минатото и за тоа кои херои ќе се слават е сè уште централна тема во македонската политика. На крајот, споменикот на Ќосето не е само парче бронза, туку огледало на длабоките и сè уште незацелени идеолошки поделби во нашето општество.