Србија прави чекор кон нуклеарна енергија: Француска компанија ја претстави прелиминарната студија

Француската електроенергетска компанија ја заврши „Прелиминарната техничка студија за мирновременска употреба на нуклеарна енергија во Србија“.

Оваа студија беше презентирана пред претставници на Владата и на научните институции во земјата. Таа е вовед во подготвителната фаза на развој на нуклеарна програма, која се спроведува според насоките на Меѓународната агенција за атомска енергија.

Процесот ќе трае 5 до 7 години само за подготовка

Српската министерка за рударство и енергетика, Дубравка Ѓедовиќ Хандановиќ, изјави дека ова е прв чекор. „Ова е првенствено воспоставување на институционална и регулаторна рамка. Тоа на крајот ќе доведе до одлука за влез во нуклеарната програма,“ рече таа. Се очекува првите две фази да траат помеѓу 5 и 7 години.

Според проценките на француските експерти, само за нивна подготовка е потребна инвестиција од околу 30 милиони евра. Потоа, следува одлука и влез во процесот на изградба на нуклеарна централа. Студијата вклучува и анализа на достапните технологии, како што се конвенционалните нуклеарни централи и малите модуларни реактори.

Зошто на Србија ѝ е потребна нуклеарна централа?

Експертот за нуклеарна енергија, Зоран Драче, вели дека Србија има речиси 5.000 мегавати во електрани на лигнит. „Ја прифативме обврската повеќе или помалку да ги затвориме овие електрани до 2050 година. Тие мора да бидат компензирани на некаков начин,“ вели тој.

За да се случи тоа, прифатено е да се создаде енергетски микс. Тој микс ќе вклучува хидро и соларни електрани, ветерни фарми, но и нуклеарна централа. Таа би обезбедила стабилна базна енергија.

Одлуката на Србија сериозно да ја разгледа нуклеарната опција е храбар, но и логичен и неопходен чекор во контекст на глобалната енергетска транзиција и на потребата од декарбонизација. Позитивно е што Србија пристапува кон целиот процес темелно и плански, следејќи ги строгите насоки на Меѓународната агенција за атомска енергија и соработувајќи со докажани европски партнери како Франција.

Сепак, овој амбициозен проект носи и огромни предизвици и ризици. Изградбата на нуклеарна централа е исклучително скап и долготраен процес, кој бара огромен технички капацитет, политичка стабилност и највисоки можни безбедносни стандарди, а прашањето за складирање на нуклеарниот отпад е проблем за кој сè уште не постои лесно решение. На крајот, може да се заклучи дека Србија е на почетокот на еден многу долг и неизвесен пат.

Иако студијата е важен прв чекор, од способноста на државата да обезбеди транспарентност, безбедност и широка јавна поддршка ќе зависи дали овој амбициозен проект некогаш ќе стане реалност или ќе остане само уште една скапа студија на хартија.