Индустриски џинови на Југославија: кој ја обликуваше економијата пред распадот

Петте индустриски гиганти на Југославија што ја обликуваа економијата

Југословенската економија беше изградена врз темелите на компании кои вработуваа десетици илјади луѓе и создаваа брендови препознатливи во целиот свет.

Во осумдесеттите години, СФРЈ се гордееше со индустриски гиганти чиј успех ја надминуваше регионалната сцена. Тие не беа само фабрики, туку институции кои градеа градови и создаваа средна класа. Денес, тие имиња живеат во колективната меморија како симболи на едно време.

ИНА – Нафтената сила на федерацијата

Нафтената индустрија на Загреб, со околу 35.000 вработени, беше енергетскиот столб на Југославија. Од истражување и експлоатација на нафта и гас, до рафинерии и мрежа на бензински пумпи, ИНА беше стратешка компанија. Иако и денес постои, нејзината моќ значително опадна по приватизацијата и влегувањето на МОЛ.

Енергоинвест – Сараевскиот извозен шампион

Со 40.000 вработени, од кои половина работеа во странство, „Енергоинвест“ беше симбол на југословенскиот извоз. Металургија, хемија, електрична опрема – нивни проекти имаше на сите континенти. Војната и санкциите ја уништија некогашната моќ, а денес компанијата постои само во траги.

Генекс – Белградската порта кон светот

„Генекс“ со својата „Западна порта“ во Белград беше лице на модерноста. Со 13.000 вработени, компанијата доминираше во извозно-увозниот бизнис, туризмот и хотелите. Санкциите во деведесеттите го уништија бизнисот, оставајќи зад себе само носталгија.

Југопластика – Сплитската фабрика за сè

Со 13.500 работници, „Југопластика“ произведуваше играчки, обувки, спортска опрема и пластични производи. Нејзиното име стана легенда и преку кошаркарскиот клуб. Војната, транзицијата и конкуренцијата од Кина и Турција доведоа до нејзиното гаснење.

Застава – Автомобилот на секој Југословен

Од „фиќо“ до „југо“, „Застава“ со 30.000 работници беше симбол на домашното производство. Автомобилите се извезуваа дури и во САД, а компанијата произведуваше и камиони и оружје. Бомбардирањето во 1999 година ја уништи фабриката, а денес таа опстојува само преку „Фиат Србија“ со многу помали капацитети.

Овие пет компании заедно вработуваа повеќе од 100.000 луѓе и беа моторот на југословенската економија. Иако повеќето од нив се само сенка од минатото, нивните имиња остануваат дел од историјата и сеќавањата за времето кога Југославија имаше свои индустриски џинови.