Откриено закопано персиско богатство во антички грчки град во Турција

Војната се водела со злато: Како сандак со персиски златници, пронајден во Турција, ја открива тајната стратегија на античките војни

Длабоко под темелите на една хеленистичка куќа во античкиот грчки град Нотион, во денешна Турција, археолозите пронајдоа нешто неверојатно – мало ќесе полно со златни монети од 5-тиот век пред нашата ера. Ова скриено богатство не е само доказ за огромното богатство, туку е и фасцинантен увид во економската машинерија што стоела зад војните во античкиот свет, потврдувајќи дека битките не се добивале само со меч, туку и со пари.

Откритието, направено од тим предводен од професорот Кристофер Рате од Универзитетот во Мичиген, се состои од персиски златници познати како „дарици“. Овие монети, со ликот на персискиот крал како стрелец, биле стандардна валута за плаќање на војската и симбол на моќта на Ахеменидската империја. Нивната вредност била огромна – според грчкиот историчар Ксенофон, еден дарик бил доволен за да се плати наемник за цел месец служба.

Фактот што богатството било закопано под куќа сугерира дека сопственикот имал намера да се врати по него. „Никој не закопува сандак со златници без план да го земе назад. Само најтешка несреќа може да објасни зошто богатството останало недопрено“, вели професорот Рате, сликајќи ја суровата реалност на воените времиња.

Нотион – стратешка точка на судир

Локацијата на откритието е клучна. Нотион бил стратешки важен град-пристаниште на брегот на Мала Азија, за кој постојано се бореле двете најголеми сили во тоа време – Персиската империја и Атина. Градот постојано менувал владетели, што го правело жариште на конфликти и место каде што платениците биле неопходна воена сила. Најверојатната теорија е дека пронајдените златници биле наменети токму за исплата на плата на група наемници, ангажирани од една од завојуваните страни. Сопственикот, веројатно воен благајник или офицер, ги сокрил парите во очекување на битка, но никогаш не се вратил да ги земе.

Повеќе од само богатство – клуч за историјата

Ова откритие е од непроценливо значење и за нумизматичарите. Дизајнот на персиските дарици останал речиси непроменет со векови, што го отежнува нивното прецизно датирање. Бидејќи ова богатство е пронајдено во јасен археолошки контекст, тоа ќе им овозможи на експертите многу попрецизно да ја одредат хронологијата на ковањето на овие монети. „Ова е спектакуларно откритие од најголемо значење“, истакна Ендру Медоуз, поранешен кустос на Британскиот музеј.

Приказната за закопаните златници од Нотион е многу повеќе од само археолошка вест. Таа е временска капсула која нè враќа во еден суров свет на војни и империи. Таа е потсетник дека зад големите историски битки секогаш стоеле и економски интереси, и дека судбината на војните, како и денес, честопати зависела од тоа кој имал повеќе пари за да ја плати својата војска.