30 години од атентатот врз Киро Глигоров, најголемата и најмрачна македонска мистерија

30 години од атентатот врз Киро Глигоров: Трагедијата, мистеријата и отворените прашања

Точно пред триесет години, на 3 октомври 1995 година, беше извршен атентат врз првиот претседател на независна Република Македонија, Киро Глигоров. Моќна автомобил-бомба експлодираше во центарот на Скопје, при што загинаа две лица, а претседателот беше тешко повреден. Три децении подоцна, овој случај останува најголемата нерасветлена мистерија во современата македонска историја.

Кобниот 3 октомври 1995

Нападот се случи во 09:50 часот на улицата „Македонија“, пред хотелот „Бристол“. Во паркиран автомобил „Цитроен Ами 8“ биле скриени 20 килограми експлозив, кои биле активирани со далечински управувач додека поминувало службеното возило на претседателот. Од силината на експлозијата, на лице место загина возачот на Глигоров, Александар Спировски, како и случајниот минувач Христо Христоманов. Телохранителот на Глигоров, Илчо Теовски, беше тешко повреден, но го преживеа нападот.

Самиот претседател Глигоров преживеа, но со тешки повреди на главата, поради кои трајно го загуби видот на едното око.

Големата мистерија: Кој стои зад нападот?

И покрај масовната истрага, во која беа вклучени и странски служби, виновниците и нарачателите никогаш не беа официјално пронајдени. Низ годините, во јавноста циркулираа неколку теории:

• Бугарската врска: Тогашниот министер за внатрешни работи, Љубомир Фрчкоски, јавно излезе со теза дека зад нападот стои „мултинационална финансиска групација“ од соседна земја, алудирајќи на моќната бугарска компанија „Мултигруп“.
• Српската врска: Друга теорија беше дека атентатот е дело на југословенските тајни служби, со цел да се дестабилизира Македонија.
• Внатрешна врска: Трета теорија шпекулираше за вмешаност на домашни политички или криминални структури.

И покрај сите шпекулации, ниедна од овие теории никогаш не беше докажана пред суд.

Зошто токму тогаш?

Времето на атентатот не беше случајно. Тој се случи во 1995 година, во екот на војните во поранешна Југославија, додека Македонија беше кревка „оаза на мирот“. Уште поважно, атентатот се случи само неколку недели по потпишувањето на Времената спогодба со Грција, со која беше кренато економското ембарго. Претседателот Глигоров беше клучна фигура во одржувањето на стабилноста на земјата. Неговата елиминација во тој критичен момент ќе предизвикаше хаос и потенцијално ќе ја вовлечеше Македонија во балканскиот воен вител.

На крајот, атентатот врз Киро Глигоров останува длабока национална траума и симбол за слабостите на македонската правна држава. Триесет години подоцна, мистеријата продолжува да ја интригира јавноста, како болен потсетник на едно опасно време и на една неисполнета правда.