Ајварот не е храна, туку македонска религија: Зошто ајварот е всушност балкански кавијар

Ајварот не е храна, туку религија: Приказната за македонското ‘течно злато’ што го освои светот

Тоа е повеќе од само рецепт; тоа е ритуал, речиси религија, која секоја есен ги обединува семејствата низ цела Македонија. Ајварот, македонското „течно злато“, не е само најпознатиот балкански деликатес, туку и приказна за идентитет, заедница и, како што потврдува науката, изненадувачка ризница на здравје. Но, зад секоја тегла се крие многу повеќе од само печени пиперки.

Национален спорт во септември: Ритуалот на правење ајвар

За неупатените, правењето ајвар е само готвење. За Македонците, тоа е национален спорт што се игра во септември и октомври. Сцената е секогаш иста: двор исполнет со луѓе, огромни вреќи со црвени пиперки, и карактеристичниот, сладок мирис на печење кој се шири низ целото маало. Тоа е социјален настан, ден кога три генерации – баби, мајки и деца – се собираат за заедно да печат, лупат, мелат и пржат. Секоја тегла ајвар не содржи само пиперки; таа содржи часови на заедничка работа, смеа и приказни.

Балканскиот кавијар: Приказната зад името

Иако денес го сметаме за наш, приказната за ајварот е приказна за целиот Балкан. Интересно е што самото име „ајвар“ потекнува од турскиот збор „havyar“, што значи кавијар. Во 19 век, во белградските кафеани, еден од најпопуларните деликатеси бил кавијарот од Дунав. Кога тој станал прескап и редок, кафеанџиите почнале да служат „црвен кавијар“ – густ намаз од црвени пиперки, кој го нарекле ајвар. Оттогаш, започнала и тивката, но жестока „војна“ на Балканот: кој прави подобар ајвар? Иако лесковачкиот ајвар во Србија е заштитен бренд, многумина ќе се согласат дека македонскиот, со својата уникатна сорта на пиперки, е неприкосновен шампион.

Науката зад мудроста на баба: Зошто ајварот е лек?

Она што нашите баби го знаеле интуитивно, науката денес го потврдува. Домашниот ајвар е вистинска здравствена бомба:

• Имунолошки штит: Црвените пиперки се еден од најбогатите извори на витамин Ц, далеку побогати од портокалите. Овој витамин е клучен за силен имунитет.
• Борец против ракот: Интензивната црвена боја доаѓа од ликопенот, моќен антиоксиданс кој се поврзува со намален ризик од одредени видови на рак.
• Чувар на срцето и видот: Ајварот е богат со бета-каротен (провитамин А), кој е клучен за здравјето на очите, и со здрави масти од сончогледовото масло, кои помагаат во регулирање на холестеролот.

Големата поделба: Домашен против купечки

Клучот за сите овие здравствени придобивки, сепак, лежи во еден збор: домашен. За разлика од индустрискиот ајвар, кој често содржи шеќери, конзерванси и други адитиви, традиционалниот, домашен ајвар е чиста магија од само три состојки – пиперки, масло и сол. Тој е доказ дека најдобрата храна е и наједноставната.

На крајот, ајварот не е само храна. Тој е тегла исполнета со спомени, вкус на детството и симбол на македонската гостопримливост. Тој е доказ дека понекогаш, најголемото богатство не се мери во злато, туку во црвени пиперки.