Живот без мобилен: Дали е тоа воопшто можно во 2025 година

Ние веќе сме киборзи: Зошто паниката кога ќе го заборавиме телефонот е повеќе од навика, а помалку од научна фантастика

Тоа е суптилно, но сепак остро чувство на паника што секој од нас го доживеал: раката оди кон џебот или чантата, а таму каде што треба да биде нашиот телефон, има само празнина. Срцето забрзува, умот почнува да пресметува каде последно сме го виделе. Оваа реакција, позната како „номофобија“, е толку универзална што ретко застануваме да се запрашаме што навистина значи. Таа не е само знак на заборавност, туку симптом на една длабока вистина за модерниот човек: паметниот телефон повеќе не е само алатка што ја користиме, туку е функционален дел од нас самите.

За да разбереме зошто е тоа така, треба да ја напуштиме идејата дека нашето „јас“ завршува со нашата кожа. Нашиот ум веќе долго време користи надворешни алатки – од пенкалото и хартијата до калкулаторот. Но, паметниот телефон го направи тоа на едно сосема ново, интимно ниво. Тој е нашиот надворешен мозок. Во него ја складираме нашата меморија (фотографии, белешки), нашата социјална мапа (контакти, пораки), нашата способност за навигација (GPS), нашиот пристап до целокупното човечко знаење (интернет) и нашите финансии (мобилно банкарство). Да се изгуби телефонот не е само да се изгуби уред; тоа е да се доживее привремена когнитивна ампутација.

Оваа длабока интеграција е зацврстена со брилијантен невролошки инженеринг. Апликациите и нотификациите се дизајнирани според принципот на „променливи награди“, ист оној што ги прави слот-машините толку зависни. Секој пат кога го проверуваме телефонот, не знаеме дали нè чека нешто неважно или пак важна порака, нов „лајк“ или мејл – мала доза на допамин која нè тера да се враќаме повторно и повторно. Ова создава постојана потреба за поврзаност и ја објаснува анксиозноста што ја чувствуваме кога сме отсечени.

Една од најдлабоките, но најмалку дискутирани последици од оваа постојана поврзаност е смртта на досадата. Моментите на чекање во ред, возење во автобус или едноставно седење во тишина некогаш беа простор за умот да талка, да сонува, да решава проблеми или едноставно да не прави ништо. Токму во таа празнина често се раѓа креативноста. Денес, секоја таква микро-пауза е инстинктивно пополнета со „скролање“, со што го лишуваме нашиот мозок од неопходниот одмор и простор за слободна мисла.

Анализа: Од алатка до дел од нас – што е следно?

Ако прифатиме дека човекот-со-паметен-телефон е веќе еден вид на примитивен киборг, прашањето е што следува? Сегашната форма на телефонот – правоаголно парче стакло – е веројатно само преодна фаза. Технологиите како проширена реалност (AR) преку паметни очила или уште подалеку, мозочно-компјутерски интерфејси, ветуваат иднина каде што дигиталниот слој ќе биде целосно интегриран во нашата перцепција на реалноста. Во таа иднина, телефонот нема да биде во нашиот џеб; тој ќе биде пред нашите очи или во нашите умови. Тогаш, прашањето „Можете ли да го замислите животот без мобилен телефон?“ ќе стане целосно беспредметно. За идните генерации, тоа ќе биде исто како да ги прашате дали можат да го замислат животот без дел од сопствениот мозок. Одговорот е очигледен – не, бидејќи границата помеѓу човекот и технологијата веќе ќе биде избришана.