Историски говори во ЕП: Јовева на македонски им одржа лекција на Бугарите, а Вајц го нападна „српскиот свет“

Дебатата за извештајот за напредокот на Македонија во Европскиот парламент ја одбележаа два историски говори кои го сменија текот на дискусијата.

Во пресрет на гласањето, каде се очекуваше да бидат избришани формулациите за македонскиот јазик и идентитет, овие два говора понудија силна поддршка за Македонија, иако од два сосема различни аспекти – еден принципиелен и морален, и еден стратешки и геополитички.

Ирена Јовева: „На македонскиот народ не му треба ваша дозвола за да постои“

Највпечатливиот момент од дебатата беше говорот на словенечката европратеничка Ирена Јовева од групата на либералите. Таа, од говорницата на Европскиот парламент, директно им се обрати на бугарските колеги на македонски јазик. Таа ги нарече нивните барања „ирационални и неевропски“.

„За да постои македонскиот народ, не му треба ваша дозвола, ниту дозвола од било кој друг,“ порача Јовева. Таа истакна дека целта на извештајот треба да биде охрабрување на Македонија, а не нејзино блокирање со историски спорови.

Томас Вајц: „Вистинската закана за регионот е српскиот свет“

Известувачот за Македонија, австрискиот европратеник Томас Вајц од групата на Зелените, во својот говор направи изненадувачки пресврт. Тој остро го искритикува концептот на „српскиот свет“. Тој го нарече закана за регионот, споредувајќи го со „рускиот свет“ на Путин.

Тој ја обвини Србија за директно мешање во Црна Гора, Босна и Херцеговина и Косово. „Европската Унија мора да се бори против ова. Ова е важна порака и во извештајот за Македонија,“ рече Вајц. Со овој потег, тој го стави целиот проблем во многу поширок геополитички контекст.

Критички осврт: Пораз во битката, но промена на военото поле

Од една страна, исходот од гласањето за извештајот е недвосмислен пораз за македонската дипломатија. Тој покажува дека во политичките калкулации на големите европски партии, принципите лесно се жртвуваат за прагматични „компромиси“. Фактот што најголемите проевропски партии постигнаа договор со тоа што целосно ги избришаа термините, наместо да застанат зад нив, е показател за моќта на политиката на условување и уцени во Брисел.

Сепак, од друга страна, самата дебата откри нешто ново и многу значајно. Говорот на Ирена Јовева беше чин на чиста и принципиелна морална поддршка. Но, уште поважен е говорот на известувачот Вајц. Неговото директно поврзување на проблемите со концептот на „српскиот свет“ го префрла фокусот. Дебатата повеќе не е само за изолиран билатерален спор со Бугарија, туку се става во поширокото геополитичко поле. Со тоа, тој практично ѝ понуди на македонската дипломатија нова, многу посилна преговарачка рамка во која Македонија не е проблем, туку е партнер во борбата против малигните влијанија.

На крајот, може да се заклучи дека иако Македонија ја изгуби битката за зборовите во овој извештај, овие два говори можеби ја добија битката за наративот во самата дебата. Тие покажаа дека македонската позиција има и морална и стратешка длабочина. Лекцијата за македонската дипломатија е јасна: таа мора да научи како да ги користи овие два пристапи. И да гради пријателства базирани на вредности, но и вешто да се позиционира во пошироката геополитичка игра каде се судираат интересите на големите сили.